Rzecz o JUNK SCIENCE
– Junk science w pedagogice i psychologii –
9 listopada 2009 r. miałem okazję uczestniczyć w spotkaniu z dr Tomaszem Witkowskim, autorem książki pt. „Zakazana psychologia”. Dr T. Witkowski przedstawił prezentację pn. „Dylematy etyczne młodego badacza czyli o braku spójności pomiędzy społecznym systemem kontroli nauki a wewnętrznymi motywami młodych naukowców”.
Zdaniem dr T. Witkowskiego funkcjonują dwie ścieżki działań młodych naukowców. W pierwszej z nich możemy mówić o charakterystycznych dla młodego naukowca cechach, które prowadzą do stawiania oryginalnych hipotez oraz rozważania ważnych problemów. Są to cechy takie jak: młodość, ciekawość, dociekliwość i świeżość. Wynikiem takiego podejścia do pracy naukowej młodego badacza może być duża liczba niepowtarzalnych hipotez, ale jednocześnie, jak twierdzi T. Witkowski duża liczba odrzuconych artykułów (publikacji – precyzuje D. D.), a także może się pojawić frustracja. Taka sytuacja może negatywnie wpłynąć na podejście do pracy naukowej młodego badacza i zniechęcić go do niej. Natomiast drugą ścieżkę postępowania młodego naukowca T. Witkowski określa mianem funkcjonowania w społecznym systemie kontroli nauki. Charakteryzuje się on dużą liczbą publikacji oraz wysoką pozycją. Młodzi naukowcy podejmują badania mało znaczących problemów, zajmują się wąskimi specjalizacjami, co w efekcie prowadzi do produkcji „junk science”. Według T. Witkowskiego „junk science” to po pierwsze – masowa produkcja nauki „śmieciowej”, po drugie – artykuły, których nikt nigdy nie czyta. Jak wynika z jego obliczeń rocznie powstaje ok. 10 mln artykułów, w tym połowy nikt nie czyta. Efekty podążania utartą ścieżką wyznaczoną przez system to:
- dalsze rozdrabnianie dziedziny jakim jest psychologia oraz chroniczny brak prób syntezy i teorii szerokiego zasięgu,
- zalew „junk science” (masy pracowników naukowych bez prawdziwej dociekliwości i nielubiących wysiłku umysłowego (S. Andrewski),
- niereplikowane rezultaty,
- oddalanie się psychologii praktycznej od akademickiej,
- zawłaszczanie dużych obszarów przez pseudonaukę,
- psychologia jako nauka „kultu cargo” („Wydaje mi się, że studia psychologiczne i pedagogiczne są przykładem czegoś, co chciałbym nazwać nauka kultu cargo” – Richard P. Feynman).
Należy zatem postawić sobie pytanie – Dokąd należy pójść? Zdaniem T. Witkowskiego możemy wyróżnić następujące alternatywy:
- badania interdyscyplinarne,
- ryzykowne wybory,
- rola męczennika,
- zniechęcenie do kariery akademickiej,
- ucieczka od praktyki bez empirii,
- romanse z pseudonaukami.
(…) w społecznym systemie kontroli nauki:
- brak nagród za replikację – podstawową funkcje nauki,
- brak nagród za integrację,
- brak kar za pospolite grzechy naukowców,
- pogłębianie fałszywego obrazu rzeczywistości poprzez publikowanie nieistotnych statystycznie rezultatów – file drawer effect (plagiaty, fałszowanie danych, nierzetelność badań itp.).