Zaznacz stronę

[vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]Znany polski opozycjonista w okresie PRL, historyk i publicysta, kawaler Orderu Orła Białego – Jacek Kuroń – o swoim obywatelskim zaangażowaniu pisał: „Działanie jest dla mnie pasją, sensem życia. Muszę robić rzeczy ważne, przekraczające mnie i moje życie. Bez takiego działania, zanudziłbym się na śmierć.” Jakie powinno być to działanie? Jaki powinien być obywatel?

Jednym z podstawowych elementów, warunkujących istnienie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, jest świadomy i aktywny obywatel. Obywatel, który angażuje się w działalność różnych organizacji społecznych, uczestniczy w wyborach, różnych akcjach społecznych (np. apele, protesty, manifestacje, marsze), referendach, wolnych mediach. Kreuje i wspiera działania mające na celu ograniczanie określonych funkcji państwa na rzecz decydowania o nich przez obywateli, decentralizację, przeciwstawia się populizmowi i oszołomom politycznym. Kontestuje system społeczny i polityczny. Niekiedy też, bierze udział w grze. Jak pisze J. Maciuszek, tendencja do postrzegania sfery życia publicznego jako pola gry czy zbioru gier, których reguły w dodatku są częstokroć negocjowalne, jest bardzo niebezpieczna dla uczestnictwa obywatelskiego. Dużo tu zależeć będzie od postrzegania możliwości wpływu na reguły gry. Można się spodziewać, że ludzie „wewnątrzsterowni“ będą bardziej skłonni do podejmowania ryzyka uczestnictwa w grze w sferze publicznej niż ci „zewnątrzsterowni“, nawet w przypadku, gdy reguły będą płynne lub niedookreślone. Aktywność obywatelska jest zatem warunkiem koniecznym do zaistnienia społeczeństwa obywatelskiego.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][mk_image src=”https://dwdudala.pl/wp-content/uploads/2016/03/Protest-002.png” image_size=”full” lightbox=”true” frame_style=”rounded” target=”_blank”][mk_padding_divider][mk_image src=”https://dwdudala.pl/wp-content/uploads/2016/03/Protest-003.png” image_size=”full” lightbox=”true” frame_style=”rounded” target=”_blank”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1540333417117{margin-bottom: 0px !important;}”]Jednak jak pokazuje codzienna praktyka, podejmowane działania są często nieprzemyślane, bezrefleksyjne, nie przemawiające do ogółu, nie pociagąjące za sobą potencjalnie zainteresowanych, częstokroć podyktowane emocjami, a najważniejsze, nie mające wpływu na zmianę kontestowanego stanu rzeczy.
Takim przykładem może być niemerytoryczny udział w debacie, konsultacjach społecznych, gdzie nic nie wnoszący udział polega jedynie na tzw. „pyskówce‘, przeszkadzaniu werbalnym i/lub niewerbalnym. W sieciach społecznościowych zauważyć można tendencję do publikowania czyjejś wypowiedzi wyrwanej z kontekstu i opatrzenia jej stosownym, często nieprzychylnym komentarzem. Ta sama formuła dotyczy także zdjęć. Trollowanie i hejtowanie, staje się niestety coraz częstsze. Jak pisał J. Kuroń, „obowiązkiem ludzi myślących jest przeciwstawianie się wszelkim formom nietolerancji i solidarność z tymi, których dotyka nietolerancja.” Bycie obywatelem, to także odpowiedzialność, za to, do kogo i jakie kierujemy działania. Pożądane jest, aby obywatel kreował i realizował uczestnictwo budujące, prowadzące do dialogu, negocjacji oraz współdziałania (zobacz: Partycypacja – Dialog – Przyszłość & Mieszkańcy Wrocławia coraz częściej angażują się w oddolne inicjatywy). Aktywny obywatel to także refleksyjny obywatel.[/vc_column_text][mk_padding_divider size=”20″][mk_fancy_title margin_bottom=”0″ font_family=”none”]

Refleksja w działaniu & Refleksja nad działaniem

[/mk_fancy_title][vc_column_text]Autorem koncepcji refleksyjnej praktyki jest Donald Alan Schön, profesor Urban Studies and Education. Jako obserwator towarzyszył wybranym przedstawicielom różnych profesji w ich codziennych zmaganiach ze złożonymi, nieprzewidywalnymi problemami, które stawały się udziałem ich praktyki oraz prowadził z nimi nieustanne dialogi. Analiza zebranego materiału wskazała, że o powodzeniu profesjonalnego działania wskazuje nie tyle umiejętność aplikacji wiedzy teoretycznej w praktyce, ile zdolność do prowadzenia, zarówno w trakcie zajmowania się danym przypadkiem, jak i po ukończeniu pewnego etapu pracy, szczególnego rodzaju refleksji, którą nazywamy „refleksją w działaniu“ i „refleksją nad działaniem“.
Spontaniczne, ale sprawne i odpowiednie do wymogów danej chwili działanie wynika z wiedzy, która zawarta jest w nim samym. Procesy myślowe uruchomione w takim „knowing in action“ czasami są przedmiotem refleksji i opisu dokonywanego przez praktyka już po zaistnieniu wydarzenia. Są to jednak wyłącznie spontaniczne formy inteligencji. Opisy ujęte w kategorie: fakty – procedury – prawa – teorie mają statyczny charakter, natomiast „knowing in action“ jest zawsze dynamiczne.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][mk_steps step=”3″ icon_1=”mk-moon-brain” title_1=”refleksja nad działaniem” desc_1=”zatrzymanie się na chwilę w środku działania, aby pomyśleć nad tym, co robić dalej” icon_2=”mk-moon-cogs” title_2=”refleksja w działaniu” desc_2=”kontynuacja podjętych czynności i, myśląc w trakcie, modyfikowanie swojego zachowania”][/vc_column][vc_column width=”1/3″][mk_padding_divider][vc_column_text]Refleksja dotycząca działania pojawia się w odpowiedzi (jako reakcja zwrotna) na moment, który dla praktyka jest zaskoczeniem, nieoczekiwanym pojawieniem się sytuacji, w której działa, jakiegoś incydentu, nowego elementu. Postawiony wobec konieczności zmierzenia się z tym, może zatrzymać się na chwilę w środku działania, aby pomyśleć nad tym, co robić dalej. Może też kontynuować podjęte czynności i, myśląc w trakcie, modyfikować swoje zachowanie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z „refleksją nad działaniem“, w drugim zaś z „refleksją w działaniu“.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]Równolegle biegnąca refleksja, wraz z działaniem, przybiera postać postrzegania w zaistniałej sytuacji określonej „zagadki“ oraz „wymyślenia“ i zastosowania sposobu jej rozwiązania. Na czynności te składają się drobiny – eksperymentowania, testowania i nieprzypadkowego błądzenia, wyzwalającego pojawienie się krytycznych pytań odnośnie do założeń i struktury „knowing in action.“ Sprawny praktyk jest w stanie zmodyfikować swe działanie niemalże natychmiast od momentu wyboru określonego wariantu i całkowiecie zintegrować (uczynić jedność) refleksję z działaniem.
W trakcie „refleksji nad działaniem“ dochodzi do sformułowania serii pytań mających na celu próbę interpretacji zaistniałej sytuacji: Co się wydarzyło? Jak się zachowałem? Dlaczego tak postąpiłem? Czy podjęta forma aktywności była najlepsza z możliwych? Jakie były jej konsekwencje? Czy mogłem zachować się inaczej? W dochodzeniu do osobistej wersji wydarzeń sięga się do wiedzy formalnej, dobierając albo wybierając takie koncepcje, które wydają się najbardziej użyteczne. Należy systematycznie powtarzać ten krok wraz z czynnikiem świadomości w dokonywaniu wyboru idei i rozwiązań (chodzi o to, aby nie podejmować refleksji chwytając się pierwszego lepszego aspektu). Istotne jest, aby w swojej codziennej praktyce rozwijać „refleksję nad działaniem“ poprzez dialogi z kolegami, uczestnictwo w debatach, poznawanie różnych źródeł wiedzy.

Obywatel jest nie tylko świadomy i aktywny, zaangażowany w rozwiązywanie społecznie ważnych problemów, budowanie dialogu, współdziałania. Jest też obywatelem refleksyjnym, a owa refleksyjność ma miejsce w jego codziennej praktyce – „nad działaniem” i „w działaniu”. To przede wszystkim odpowiedzialność za czynione działania, wobec kogoś, wobec czegoś.[/vc_column_text][mk_padding_divider size=”20″][mk_custom_list title=”Bibliografia & Netografia”]

  1. Giddens A., 2006, Nowoczesność i tożsamość, PWN, Warszawa.
  2. Gołębniak B. D. (red.), 2002, Uczenie metodą projektów, WSiP, Warszawa.
  3. Kaliński M., 2010, Thomas Paine. Życie i twórczość, Praca magisterska napisana przy Katedrze Historii Doktryn Politycznych i Prawnych pod kierunkiem prof. dr hab. Michała Jaskólskiego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
  4. Kuroń J., 2002, Działanie, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
  5. Kuroń J., 2004, Rzeczpospolita dla moich wnuków, Warszawa.
  6. Maciuszek J., 2002, Poczucie kontroli i zmiana osobista a jakość życia, [w:] D. Kubacka-Jasiecka (red.), Człowiek wobec zmiany. Rozważania psychologiczne, Wydawnictwo UJ, Kraków.
  7. Osiatyński W., 2004, Rzeczpospolita obywateli, Rosner i Wspólnicy, Warszawa.

[/mk_custom_list][vc_column_text]#Dudała #Obywatel #Wrobywatel #zaangażowanie #refleksja #świadomość #odpowiedzialność #etyka #Wrocław[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]