W dniach 21 lutego i 20 marca 2013 r. odbyły się wspólne posiedzenia Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży. Jednym z głównych punktów obrad tych posiedzeń było rozpatrzenie informacji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na temat dostępu osób z niepełnosprawnością do edukacji w szkołach wyższych, w tym organizacji i dostosowania procesu kształcenia do potrzeb i możliwości studentów oraz doktorantów z niepełnosprawnością. Przedstawicielem MNiSW był Podsekretarz stanu, dr hab. Jacek Guliński (Profesor Wydziału Chemii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
Podczas posiedzeń przedstawiłem sytuację doktorantów z niepełnosprawnością legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności oraz doktorantów mających problemy ze zdrowiem, a nie posiadających orzeczenia.
Przepisy będące kwestią dyskusji
Znowelizowana ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. wprost nakłada na uczelnie obowiązek stwarzania osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych (art. 13 ust. 9).
Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym doktoranci legitymujący się orzeczeniem o niepełnosprawności mogą korzystać nie tylko ze stypendiów specjalnych dla osób niepełnosprawnych z Funduszu Pomocy Materialnej, o którym mowa w art. 103 ustawy PoSW, ale także z dotacji dla studentów i doktorantów, będącymi osobami niepełnosprawnymi, przeznaczonej na stwarzanie przez uczelnie warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia (art. 94 ust. 1, pkt. 11). Zgodnie z art. 94 ust. 4a, dotację otrzymuje również uczelnia niepubliczna.
Uczelnie publiczne, w myśl art. 94 ust. 1, pkt. 10 mogą uzyskać dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji, w tym służących kształceniu studentów i doktorantów, będących osobami niepełnosprawnymi – realizowanych w szczególności z udziałem z budżetu państwa, państwowych funduszy celowych lub środków rozwojowych pochodzących z Unii Europejskiej lub z innych źródeł zagranicznych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241).
Zgodnie z zapisem art. 94c środki finansowe przyznawane na finansowanie zadań, określonych w art. 94 ust. 1 pkt 1–9 i 11 oraz art. 94b ust. 1 są przekazywane w formie dotacji podmiotowej, a środki finansowe na dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji, a także zakupów środków trwałych służących kształceniu studentów i doktorantów, będących osobami niepełnosprawnymi, określone w art. 94 ust. 1 pkt 10 są przekazywane w formie dotacji celowej.
Sposób podziału dotacji, tryb udzielania oraz zasady i tryb rozliczania dotacji, w celu zapewnienia efektywnego wydatkowania tych środków, z uwzględnieniem jakości kształcenia, zgodnie z art. 96 ust. 1, pkt. 2 i 3 oraz ust. 2, pkt. 2 i 3, w drodze rozporządzenia określi Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w dniu 19 lipca 2011 r. wydało rozporządzenie w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych oraz jednostek naukowych na pomoc materialną dla studentów i doktorantów (Dz. U. Nr 160, poz. 957). Podział dotacji na poszczególne świadczenia, w tym na stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych, jest dokonywany na poziomie uczelni.
W dniu 8 lutego 2012 r. ukazało się Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych, gdzie w § 10 określono sposób podziału dotacji dla uczelni publicznych i niepublicznych na zadania związane ze stwarzaniem studentom i doktorantom, będącymi osobami niepełnosprawnymi, warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia.
Z przedstawionych powyżej przepisów wynika, że jednostki naukowe, w tym jednostki Polskiej Akademii Nauk, otrzymują dotację z budżetu państwa na pomoc materialną dla (…) doktorantów posiadających orzeczenia o niepełnosprawności. Zgodnie z ustawą PoSW, jednostki naukowe otrzymują ww. dotację od 1 października 2012 r. Brak jest natomiast, analogicznego przepisu w ustawie PoSW dotyczącego dotacji na zadania związane ze stwarzaniem (…) doktorantom, będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia dla jednostek naukowych.
Informacje przedstawione na posiedzeniach Komisji PSR i ENM podają, że w roku akademicki 2011/2012 stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych otrzymało 27.965 studentów i doktorantów. Nie podano natomiast, w jakiej liczbie, otrzymują te stypendia doktoranci.
W związku z powyższym zgłosiłem cztery postulaty dotyczące doktorantów z niepełnosprawnością, które zostaną rozpatrzone w najbliższych pracach MNiSW, a mianowicie:
1. Doprecyzowanie przepisów dotyczących stypendiów specjalnych w ramach Funduszu Pomocy Materialnej dla doktorantów z niepełnosprawnością.
2. Uwzględnienie jednostek naukowych, w tym m.in. jednostek Polskiej Akademii Nauk, przy podziale dotacji na zadania związane ze stwarzaniem warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia.
3. Uwzględnienie w gronie beneficjentów dotacji wymienionej w pkt. 2 tych doktorantów, którzy nie legitymują się orzeczeniem o niepełnosprawności a mają problemy zdrowotne.
4. Udostępnienie danych statystycznych dotyczących liczby studentów i doktorantów z niepełnosprawnością, z uwzględnieniem doktorantów jednostek naukowych, w tym jednostek Polskiej Akademii Nauk.
Z wystąpień Podsekretarza stanu, dr hab. Jacka Gulińskiego wynika, że MNiSW weźmie pod uwagę przedstawione postulaty.
Powyższy tekst ukazał się w Biuletynie KRD nr 11 – marzec 2013 r.