[vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1540333311673{margin-bottom: 0px !important;}”]Jak pokazuje analiza efektów i sposobów realizacji projektów w środowiskach lokalnych, ich realizacja, dostosowanie do lokalnych potrzeb, wymagań, oczekiwań różnych interesariuszy, pozostawia często wiele do życzenia (zobacz: Dylematy realizacji projektów społecznych skierowanych do osób z niepełnsprawnością).
Projektowanie zmiany społecznej w społeczności lokalnej wymaga przeprowadzenia rzetelnych badań. Pozwolą one na wskazanie różnych wymiarów i perspektyw, zrozumienie różnych kontekstów i efektów, przy konstruowaniu działań projektowych i strategii. Badając społeczność lokalną szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi na takie zjawiska społeczne, jak poziom bezrobocia, ubóstwo, kapitał społeczno-kulturowy, proces migracyjny. Ważną rolę pełni także struktura demograficzna, poziom dostępności do usług społecznych, zdrowotnych, kulturalnych, edukacyjnych czy infrastruktury transportowej. Badanie powinno być dobrze przemyślane i rzetelnie zorganizowane.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”1/2″][mk_fancy_title margin_bottom=”0″ font_family=”none”]
Prowadzenie badań
[/mk_fancy_title][vc_column_text]Przy prowadzeniu badań, konstruowaniu działań, ważną rolę ogrywają liderzy – aktorzy lokalnej sceny (m.in. sołtys, burmistrz, radny osiedlowy, miejski, liderzy organizacji pozarządowych, grup nieformalnych). Współczesna kultura jest kulturą indywidualizmu, w której dominującą strategią życiową jednostek jest dążenie do samorealizacji. Jednak zdaniem A. Chudobskiego, indywidualizm w kategoriach obywatelskich nie jest pojmowany jako wyobcowanie ze społeczności lokalnej, ale jako działalność autoteliczna na rzecz tej społeczności.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/2″][mk_blockquote font_family=”none”]Warto zwrócić uwagę jak postrzegany jest lokalizm przez społeczność lokalną? Czy nadal, jak pisze A. Chudobski, aktualne jest postrzeganie lokalizmu, jako reakcji obronnej przed zbytnią centralizacją, koncentracją, standaryzacją, homogenizacją kultury; jako sprzeciw wobec nadmiernej biurokracji? Społeczności lokalne występują w roli podmiotów życia społeczno-politycznego i wskazanie oraz zrozumienie różnych kontekstów jest kluczowe. To także pytanie o TOŻSAMOŚĆ LOKALNĄ, identyfikowanie się z MIEJSCEM, PRZESTRZENIĄ.[/mk_blockquote][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_fancy_title margin_top=”10″ margin_bottom=”0″ font_family=”none”]
Model bierny vs. zaangażowany
[/mk_fancy_title][vc_column_text]Badania społeczności lokalnej można przeprowadzić na wiele sposobów. Wykorzystać różne metody, techniki gromadzenia danych, badać lokalnych aktorów, poszczególne grupy społeczne, instytucje, wybrać określony paradygmat. Jak wskazuje praktyka, przy projektowaniu zmiany społecznej, najczęściej zbierane są dane z zewnętrznych źródeł, m.in. GUS, diagnozy społeczne, mojepanstwo.pl, opracowania i analizy JST, NGO, literatura naukowa. Niekiedy wykonuje się badanie CATI, wywiady z przedstawicielami określonych grup społecznych, liderami lokalnej społeczności czy też stosuje metodę oral history. Jednak ten sposób zbierania informacji nie angażuje członków społeczności lokalnej do uczestniczenia w projektowaniu zmiany społecznej, która bezpośrednio ich dotyczy. W myśl zasady „MY WIEMY NAJLEPIEJ, JAK WAM POMÓC”, organizacja pozarządowa, JST, grupa społeczników czy inny podmiot, tworzą w ten sposób projekt społeczny, który nie odpowiada na realne potrzeby i problemy społeczności lokalnej. Podobnie sytuacja wygląda podczas różnorodnych konsultacji społecznych, kiedy działacz społeczny, aktywista miejski, wypowiada się w imieniu mieszkańców w danej sprawie, nie zawsze weryfikując z nimi swoją wizję. Brak zaangażowania członków społeczności lokalnej do zbierania informacji/danych, które są niezbędne, aby dobrze zaprojektować zmianę społeczną, oraz możliwości uczestniczenia w procesie decydowania możemy określić jako MODEL BIERNY.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_fancy_title margin_top=”10″ margin_bottom=”0″ font_family=”none”]
Model zaangażowany (partycypacyjny, uczestniczący)
[/mk_fancy_title][vc_column_text]Włączenie członków społeczności lokalnej w proces badawczy poprzez umożliwienie wyartykułowania swoich potrzeb, problemów, wskazania słabych i mocnych stron, szans i zagrożeń, pozwoli na wspólne zaprojektowanie działań i przeprowadzenie zmiany społecznej. Takie rozumienie uczestnictwa obywateli możemy określić, jako MODEL ZAANGAŻOWANY. A to już tylko krok do włączenia się obywateli w procesy decydowania i kształtowania lokalnej polityki, rozumianego jako partycypacja.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]W ostatnim czasie, możemy zauważyć wzrost zainteresowania takim podejściem w projektowaniu zmiany społecznej. Wykorzystuje się chociażby Planning for Real, spacery badawcze czy Action Research – badania w działaniu.
Planning for Real służy planowaniu rozwoju społeczności lokalnych, pozwalając na wyartykułowanie przez mieszkańców danej społeczności swoich potrzeb w sposób niekonfrontacyjny. Pozwala na zasięganie opinii mieszkańców zarówno w kwestiach bardzo małych i lokalnych (np. ścieżki rowerowe na osiedlach i place zabaw), jak i nieco szerszych – planowanie strategiczne obejmujące rozwój większych obszarów.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][mk_image src=”https://damiandudala.eu/wp-content/uploads/2016/02/Wroclaw-Wielka-Wyspa-Laboratoria-Obywatelskie-Planning-for-Real-01.png” image_size=”full” lightbox=”true” frame_style=”rounded” target=”_blank” title=”Planning for Real”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]Spacer badawczy to interaktywna, terenowa metoda pytania mieszkańców o ich opinie w jakiejś kwestii – stosuje się ją przede wszystkim do badania przestrzeni. Warto z niej skorzystać, chcąc dokonać oceny przestrzeni oczami jej użytkowników (np. pod kątem dostosowania do potrzeb osób starszych lub osób z niepełnosprawnością, ogólnej oceny konkretnych rozwiązań architektonicznych czy infrastrukturalnych) lub w celu zebrania pomysłów na nowe rozwiązania w sposobie zagospodarowania przestrzeni (np. nowe lokalizacje ławek, przystanków). Spacer pozwala na zaproszenie użytkowników do krytycznego „audytu przestrzeni” i umożliwia poddanie różnych rozwiązań przestrzennych ocenie w autentycznej sytuacji ich użycia. Rekomendacje z takich konsultacji mogą np. służyć instytucjom miejskim w projektowaniu nowych lub ulepszaniu dotychczasowych rozwiązań w zagospodarowaniu przestrzeni miasta.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][mk_fancy_title margin_bottom=”0″ font_family=”none”]
Badania w działaniu (Action Research)
[/mk_fancy_title][vc_column_text]Autorem terminu „action research” (badania w działaniu) jest Kurt Zadek Lewin, niemiecko-amerykański psycholog (ur. na ziemiach prowincji poznańskiej w Prusach). Jako pierwszy zastosował termin i opracował metodę, którą przedstawił jako spiralę kroków składających się z „cyklu planowania, działania oraz ustalania faktów na temat rezultatu tego działania”.
Celem badania w działaniu jest zdobycie wiedzy o środowisku ukierunkowanej na późniejsze rozwiązywanie zdefiniowanych problemów. Włączając mieszkańców w organizację, przeprowadzanie i wyciąganie wniosków płynących z przeprowadzonej diagnozy społecznej, angażujemy ich w działania społeczne, przybliżamy im ważne tematy, a także pokazujemy, że ich głos się liczy i że mają realny wpływ na to, co się będzie działo. Dajemy w ten sposób mieszkańcom prawo współdecydowania o przebiegu i formule badania oraz wykorzystaniu wyników czy projektowania zmiany społecznej.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][mk_image src=”https://damiandudala.eu/wp-content/uploads/2016/04/Badanie-w-dzialaniu-schemat.png” image_size=”full” lightbox=”true” frame_style=”single_line” target=”_blank” title=”Action Research – schemat”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_blockquote font_family=”none”]
Takie badanie społeczności lokalnej może się okazać dla jej członków katalizatorem różnych aktywności oraz zaangażowania i stworzyć podstawy do powstania mechanizmów partycypacyjnych.
[/mk_blockquote][vc_column_text]Chcąc dokonać zmiany społecznej musimy się dowiedzieć jak jest. W centrum uwagi stawiamy społeczność lokalną. Badamy relacje między aktorami lokalnej sceny, sieci międzyludzkie, ukryte interesy, poziom zaufania, podział zasobów materialnych i niematerialnych (symbolicznych), poglądy i opinie mieszkańców, obecne reguły, niepisane zasady, role przypisane – świadome i nieświadome. Bardzo ważne jest, aby zidentyfikować to, czy i w jaki sposób projektowana zmiana społeczna może być atrakcyjna z punktu widzenia działających społeczności lokalnej i jej poszczególnych członków.
Jak pokazują pokrótce zarysowane sposoby prowadzenia badań warto pochylić się nad ich doborem, sposobem przeprowadzenia i umożliwieniem lub nie, uczestnictwa członkom społeczności lokalnej. Przeprowadzenie rzetelnych badań jest kluczowe, aby dobrze zaprojektować i przeprowadzić zmianę społeczną. A zaangażowanie mieszkańców w proces badawczy, projektowy, może stać się przyczynkiem do większej aktywności na rzecz społeczności.[/vc_column_text][mk_padding_divider size=”20″][mk_custom_list title=”Bibliografia & Netografia” style=””]
- Červinková H. (red.), 2008, Animatorzy społeczni na rzecz osób niepełnosprawnych: Animacja środowiska na pograniczu, UMWD, Wrocław.
- Chudobski A., 2003, Czynniki kształtujące obywatelskie społeczności lokalne, [w:] T. Godlewski, W. Jurkiewicz (red.), Demokracja i Społeczeństwo. Studia z myśli politycznej i zmian ustrojowych w Polsce, WSP TWP, Warszawa.
- Denzin N. K., Lincoln Y. S. (red.), 2015, Metody badań jakościowych, PWN, t. 1, Warszawa.
- Denzin N. K., Lincoln Y. S. (red.), 2015, Metody badań jakościowych, PWN, t. 2, Warszawa.
- Dudała D. W., 2014, Dylematy realizacji projektów społecznych skierowanych do osób z niepełnsprawnością – referat wygloszony podczas IV Konferencji Naukowej pn. „Osoby z niepełnosprawnościami na współczesnym rynku pracy – ku pełnemu uczestnictwu w rynku pracy”, która odbyła się na Uniwersytecie Zielonogorskim 10 czerwca 2014 r.
- Ferenz K., 2000, Osoby znaczące w małych społecznościach lokalnych, [w:] Z. Wołk, K. Dzieńdziura (red.), Aktywizacja społeczności lokalnych w procesie integracji europejskiej, WSP im. T. Kotarbińskiego, Zielona Góra.
- Kurantowicz E. i in., 2015, Rezultaty projektów na rzecz lokalnej społeczności – konteksty polityczne i badawcze, [w:] M. Adamczyk, W. Olszewski (red.), Społeczności lokalne jako „miejsca” zmian. Teoria i praktyka, Wyd. Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki, Polkowice.
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kurt_Lewin z dnia 30.03.2016 r.
[/mk_custom_list][vc_column_text]#Dudała #badania #społeczność #lokalna #model #bierny #zaangażowany #ActionResearch #ParcipatoryActionResearch #badaniawdziałaniu #badaniauczestniczące[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]